قرارداد هوشمند چیست؛ چه مزایا و معایبی دارد؟

اجزای قرارداد هوشمند چیست؟

۱. امضا کنندگان: طرفین با امضای دیجیتال قرارداد را تایید می‌کنند.

۲. موضوع قرارداد:  در قراردادهای هوشمند طرفین  باید دسترسی سریع به موضوع قرارداد داشته باشند.

۳. شرایط قرارداد: قراردادهای هوشمند توسط زبان‌های برنامه‌نویسی خاص هر شبکه طراحی می‌شوند. هر کسی از هرجای دنیا می‌تواند قرارداد هوشمند را برنامه‌نویسی کند و به پلتفرم قرارداد هوشمند مورد نظر خود اضافه کند. هر پلتفرمی زبان برنامه‌نویسی مخصوص خود را دارد. به عنوان مثال، «سالیدیتی» (Solidity) و «وایپر» (Vyper) دو زبان برنامه‌نویسی اصلی برای ایجاد قرارداد هوشمند در شبکه اتریوم هستند. شرایط و ضوابط قرارداد هوشمند به زبان برنامه‌نویسی نوشته می‌شود. شامل تمام مواردی است که طرفین باید آن‌ها را رعایت کنند (قوانین، خسارات، تخفیف‌‌ها و …).

۴. اوراکل: سیستمی که قرار است اطلاعات خارج از بلاکچین را به قرارداد ارائه دهد، اوراکل‌ها به منظور ایجاد ارتباط بین دنیای فیزیکی و دنیای بلاک چین ایجاد شده‌اند. این پروژه‌ها از طریق قراردادهای هوشمند اطلاعات جمع‌آوری شده را در اختیار سایر قراردادهای هوشمند قرار می‌دهند. بدون وجود اوراکل‌ها، امکان ایجاد بسیاری از پروژه‌های ارز دیجیتال وجود ندارد اما خود اوراکل‌ها نیز از قراردادهای هوشمند برای فعالیت غیرمتمرکز و امن استفاده می‌کنند.

۵. پلتفرم اختصاصی:  قردادهای هوشمند نیاز به یک پلتفرم رسمی مانند بلاکچین اتریوم دارند تا اجرا شوند.

مزیت استفاده از قراردادهای هوشمند

قرارداد هوشمند مبتنی بر شبکه بلاک‌چین هستند به همین علت تمامی مزیت‌هایی که یک بلاک چین دارد این قراردادها نیز دارند. امنیت و سرعت بالایی دارند، مقرون به صرفه بوده و در عین حال، تنوع زیادی را نیز در اختیار کاربران قرار می‌دهند. از جمله این مزیت‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• امنیت مهم‌ترین اصل در قراردادهای هوشمند است. تمامی قراردادها رمزنگاری شده‌اند و بین نودها توزیع می‌شوند. این مسئله از ایجاد هر گونه تغییر بدون اجازه طرفین را ناممکن می‌کند. با ذخیره دستورات اجرای قراردادها در بلاک‌چین، امکان تغییر آن‌ها و یا توقف اجرا، به دلیل اصل تمرکززدایی و شفافیت حاکم بر بلاک‌چین، وجود ندارد.
• هزینه پایین و سرعت بالا: با ایجاد کدهای برنامه‌نویسی قراردادها در بلاک‌چین، دستورات تعریف‌شده در زمان مشخص به صورت خودکار و بدون نیاز به هیچ واسطه‌ای اجرا می‌شوند.
• تمامی قراردادهای هوشمند بدون حضور واسطه انجام می‌شوند در نتیجه دارای استقلال هستند.
•  هیچ یک از اطلاعات در این قراردادها به سرقت نمی‌روند چرا که تمامی اطلاعات رمزنگاری شده‌اند و امنیت آن‌ها توسط بلاک‌چین تامین شده است.
•  هزینه‌های کمیسیون در قراردادهای هوشمند حذف شده‌اند. همچنین لازم است بدانید نیازی به حضور در دفترخانه‌ها ندارید در نتیجه هزینه‌های اضافی و واسطه‌ها حذف می‌شوند.

معایب قرارداد هوشمند

قراردادهای هوشمند علی رغم کارکردهای مثبتی که دارند، گاهی باعث بروز محدودیت‌هایی برای کاربران می‌شوند. اصلی‌ترین این محدودیت‌هل عبارتند از:

• تغییر دادن آن‌ها مشکل است: به دلیل تنظیم کدهای دستوری بر بلاک‌چین، تغییر فرآیندهای این نوع قراردادها تقریباً غیرممکن است. اعمال هرگونه اصلاح در مجموعه کدها، فرایندی زمان‌بر  می‌باشد.

• شخص ثالث: اگرچه قراردادهای هوشمند به دنبال حذف دخالت واسطه‌ها هستند، اما حذف آن‌ها به‌طور کامل ممکن نیست. بلکه واسطه‌ها در یک این نوع قراردادها، نقش‌های متفاوتی با نقش‌هایی که در قراردادهای سنتی به عهده می‌گیرند، بر عهده خواهند داشت.

• هزینه نگارش: قراردادهای هوشمند را نمی‌توان بدون برنامه نویسی پیاده کرد. لازم است حتما از یک یا چند برنامه نویس خبره برای نوشتن این نوع قرارداد استفاده کرد و البته ساختار داخلی شرکت‌های طرف قرارداد نیز باید با فناوری بلاک چین سازگار باشد.

کاربردهای قرارداد هوشمند

قراردادهای هوشمند را می‌توان در زمینه‌های مختلف به کار گرفت که در ادامه به بررسی برخی از آنها می‌پردازیم:

انتخابات: نتایج آراء را می‌توان بر روی بلاک چین قرار داد و بر روی گره‌های شبکه توزیع کرد. این داده‌ها محرمانه می‌ماند و امکان هر نوع دستکاری در آراء و نتیجه انتخابات نیز از بین می‌رود.هر شناسه فقط به یک رای نسبت داده می‌شود. اعتبارسنجی توسط کاربران در خود شبکه بلاکچین انجام می‌شود. بنابراین، فرآیند رای‌گیری می‌تواند در یک بلاکچین عمومی باشد یا می‌تواند در راه‌اندازی یک بلاکچین مبتنی بر سازمان مستقل غیرمتمرکز باشد. در نتیجه هر رای در دفتر ثبت می‌شود و اطلاعات قابل تغییر نیستند. این دفتر برای ممیزی و تائید در دسترس عموم است.

حمل‌ونقل: زنجیره تامین دربردارنده بخش‌های مختلف است. هر بخش باید از بخش قبلی خود تائیدیه بگیرد تا مفاد قرارداد همکاریش قابل اجرا شود. قراردادهای هوشمند همچنین امکان شفافیت بیشتر در بندهای قرارداد و نیز جلوگیری از کلاهبرداری را نیز فراهم می‌سازند. قراردادهای هوشمند در حوزه‌ّای دیگری نظیر مدیریت، نظام بانکی، املاک، اینترنت اشیاء و … نیز کاربرد دارند.

قوانین کپی رایت: قراردادهای هوشمند و فناوری بلاک چین به هنرمندان دیجیتال کمک های زیادی کرده است،

تاخیر پرواز و قراردادهای هوشمند: تاخیر پروازها در فرودگاه یکی از عوامل اصلی نارضایتی مسافران است. آنها حداقل انتظار دارند بابت زمانی که در فرودگاه از آنها گرفته از شرکت هواپیمایی غرامت بگیرند.، اما شرکت AXA Fizzy  با کمک قردادهای هوشمند به صورت خودکار میزان تاخیر پروازها را محاسبه می‌کند و سپس معادل آن وجهی را به حساب مسافرین واریز می‌کند.

سخن پایانی

قرارداد هوشمند، مجموعه‌ای از کدهای برنامه‌نویسی‌شده بر بستر بلاکچین است که این کدها موضوع قرارداد را که به توافق طرفین قرارداد رسیده است، به صورت خودکار و بدون دخالت هیچ واسطه‌ای اجرا می‌کنند. هدف از ایجاد نوع قراردادها، حداکثرسازی سرعت، امنیت و دقت در ابعاد مختلف بلاکچین است. باتوجه به گسترش و پذیرش روزافزون تکنولوژی بلاکچین در سطح دنیا، کاربرد قراردادهای هوشمند نیز روند افزایشی خواهد داشت.