داستان سرایی داده چیست؟ راز تبدیل اعداد و ارقام به روایت‌های جذاب

داستان سرایی داده (Data Storytelling) مانند چاشنی غذا به اطلاعات و داده‌های شما عطر و طعم جذاب می‌بخشد. دنیای امروز، پر از داده است؛ از آمارهای اقتصادی گرفته تا اطلاعات مربوط به سلامت و تناسب اندام، همه جا با انبوهی از آمار، نمودار و جداول خشک و بی‌روح روبه‌رو می‌شویم که اغلب گیج‌کننده است. چطور می‌توانیم از این داده‌ها استفاده کنیم و آن‌ها را به روایت‌هایی جذاب و کارآمد تبدیل کنیم؟ اینجاست که Data Storytelling پا به میدان می‌گذارد. در این مقاله، به بررسی مفهوم استوری تلینگ داده، انواع و ابزارهای آن می‌پردازیم.

داستان سرایی داده چیست؟ 

داستان سرایی داده (Data Storytelling) به شما کمک می‌کند تا با استفاده از داده‌ها، یکسری روایت و داستان جذاب و متقاعدکننده برای مخاطبان خلق کنید. تفاوت داستان سرایی با تحلیل داده در این است که در تحلیل اطلاعات، تمرکز شما روی استخراج اطلاعات و کشف الگوی بین عدد و رقم است. درحالی‌که در داستان سرایی داده ، هدفتان انتقال داده به شکلی جذاب و قابل فهم برای مخاطب خواهد بود؛ طوری‌که مخاطب مجبور نباشد برای درک داده‌ها، از پیچ‌وخم یک‌سری اطلاعات خشک و بی‌روح بگذرد.

اهمیت داستان‌ سرایی داده در عصر اطلاعات

تصور کنید اعداد و ارقام داده‌ها، شخصیت‌های یک داستان مهیج باشند. داستان‌پردازی با داده به شما کمک می‌کند تا این اطلاعات را در قالب یک روایت جذاب قرار دهید. با این روش، نه‌تنها هدف نهایی را به شکلی شفاف‌تر درک می‌کنید؛ بلکه مخاطب نیز، فارغ از سطح تحصیلات یا تخصصش، به‌راحتی مفهوم داده‌ها و پیامدهای آن را خواهد فهمید.

داستان سرایی داده همچنین به شما امکان می‌دهد تا با توجه به سبک یادگیری مخاطبان، مفاهیم را منتقل کنیم. مثلاً کسی که یادگیری شنیداری بهتری دارد، احتمالاً از یک ارائه صوتی لذت می‌برد؛ درحالی‌که یک فرد با یادگیری بصری بهتر، به نمودارها و تصاویر بیشتری نیاز دارد. یک داستان خوب با داده، ترکیبی از این عناصر مختلف را در خود جای می‌دهد تا پیام را به بهترین شکل به مخاطب منتقل کند. به‌اصطلاح با شیوه روایتگری‌اش، قاپ مخاطب را بدزدد!

عناصر کلیدی در داستان‌ سرایی داده 

داستان سرایی داده، به ما این امکان را می‌دهد تا از دل داده‌های خام، داستان‌هایی جذاب و پرمعنا خلق کنیم. داستان‌هایی که می‌توانند راه‌حل مشکلات باشند، مسیر آینده را روشن و ما را به دنیایی از فرصت‌های پنهان، راهنمایی کنند. سه عنصر کلیدی در این روش وجود دارد که باید درنظر بگیرید:

۱. علم داده

این علم جادویی، اطلاعات باارزش را از دل داده‌ها بیرون می‌کشد و آن‌ها را قابل فهم می‌کند. دانشمندان داده، هرچند در جمع‌آوری و تحویل اطلاعات استاد هستند، اما معمولاً در هنر داستان‌گویی کمی ضعف دارند. آن‌ها داده‌ها را به شما تحویل می‌دهند، اما ممکن است نتوانند به‌خوبی، فرصت‌های پنهان آن را برایتان روایت کنند. اینجاست که مشخص می‌شود علم داده «همه‌چیز» نیست.

۲. تجسم داده

نمودارها، دایره‌ها و خطوط رنگی، راهی عالی برای داستان سرایی داده به شیوه‌ای نو هستند. ابزارهایی مانند داشبورد به ما کمک می‌کنند تا با یک نگاه کلی، اطلاعات زیادی را درک کنیم. برای مثال، داشبورد گوگل آنالیتیکس نمونه بارز این حقیقت است که در یک نگاه می‌توان دید کلی از وضعیت سایت به‌دست آورد. البته مشکل اینجاست که این نمودارها، فقط یک عکس لحظه‌ای از داده‌ها را نشان می‌دهند و به ما نمی‌گویند چرا چنین اتفاقی افتاده است.

۳. روایت

حالا به مهم‌ترین بخش ماجرا می‌رسیم. روایت، داستان‌گویی با کلمات است. یک روایت خوب، همراه با داده‌ها و تجسم‌های بصری، به ما کمک می‌کند تا اطلاعات جدید را به‌طور کامل درک کنیم و چرا و چگونگی آن را بفهمیم. روایت، کلید انتقال بینش و تحلیل است؛ داده‌ها و نمودارها، فقط اثباتی برای آن هستند.

۳ روش داستان سرایی داده 

چندین راه مختلف برای داستان سرایی داده وجود دارد. در اینجا به معرفی ۳ نمونه رایج‌ آن می‌پردازیم:

داشبورد داده

مثل یک تابلوی فرماندهی، تمام اطلاعات را یک‌جا جلوی شما می‌گذارد. با کمی خلاقیت می‌توانید از این داده‌ها، برای ساختن روایت خودتان استفاده کنید. گاهی اوقات، یک جمله‌ ساده به‌همراه یک نمودار گویا، می‌تواند به‌سرعت داستان کوتاهی از داده‌ها تعریف کند.

تحلیل چندجانبه

فرض کنید می‌خواهید رضایت مشتریان یک مرکز تماس را بررسی کنید. شما می‌توانید با کنار هم قرار دادن چند نمودار، داستان مفصل‌تری روایت کنید. مثلاً میزان رضایت براساس موضوع تماس، درصد مشتریان راضی و ناراضی، تعداد کل مشتریان راضی و ناراضی و موارد دیگر. تکه‌های کوچک داستان در کنار هم، تصویری کلی از وضعیت رضایت مشتریان را به شما نشان می‌دهند.

اینفوگرافیک

اینفوگرافیک‌ها، علاوه‌بر اینکه ابزاری برای داستان سرایی داده هستند، راهی سریع برای ارائه‌ داستانی جذاب ازطریق تصاویر نیز محسوب می‌شود. یک اینفوگرافیک ممکن است ترکیبی از نمودارهای مختلف باشد که بخش‌هایی از داستان شما را روایت می‌کنند، اما شاید هرکدام به‌تنهایی روایت کاملی نداشته باشند.

ابزارها و تکنیک های داستان‌ سرایی داده

راز پنهان در گنج داده‌ها، همان داستان‌هایی است که شما به کمک ابزار و تکنیک‌های داستان‌سرایی آن را کشف می‌کنید. ابزارها و تکنیک‌های قدرتمند داستان‌سرایی داده به یاری شما می‌آیند تا با استفاده از این ابزارها، بتوانید داده‌های خام را به تصاویری گویا و نمودارهایی جذاب تبدیل کنید.

نرم‌افزارهای بصری‌سازی داده مانند Tableau و Qlik Sense، بوم نقاشی‌هایی جادویی در اختیارتان می‌گذارند تا با رنگ‌، شکل و طرح‌، جانی به داده‌ها ببخشید. پلتفرم‌های هوش تجاری مثل Power BI و Domo، دریچه‌ای به‌سوی اطلاعات عمیق و تجزیه‌وتحلیل‌های دقیق برایتان باز می‌کنند. درنهایت، نمودارها و گراف‌ها، زبانی گویا برای برقراری ارتباط با مخاطبان و انتقال مفاهیم پیچیده به ساده‌ترین شکل ممکن می‌شوند. در ادامه، به بررسی دقیق‌ترین تکنیک‌ها و ابزارهایی می‌پردازیم که برای یک داستان سرایی داده جذاب، به آن‌ها نیاز پیدا خواهید کرد.

۵ تکنیک کاربردی برای داستان سرایی داده

تکنیک‌های داستان سرایی داده به شیوه‌ای جذاب و مؤثر، بسیار است. در ادامه، با چند تکنیک و راهکار کاربردی برای روایت داستان‌های داده‌محور آشنا می‌شویم:

۱. تبدیل اعداد به اقدام

یکی از بهترین راه‌ها برای تبدیل داده‌های خام به داستان‌های نتیجه‌محور، استفاده از شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPIs) است. این شاخص‌ها مثل قطعات یک پازل، تصویری کلی از عملکرد داده‌ها به شما می‌دهند. با این کار، داده‌ها دیگر فقط یک‌سری عدد بی‌روح نیستند؛ بلکه تبدیل به یک نقشه راه شده که به شما کمک می‌کند تا تصمیمات هوشمندانه‌ای بگیرید و به نتایج بهتری برسید.

۲. موضوعیت حرف اول را می زند

داستان سرایی داده معمولاً پر از اطلاعات است؛ فقط باید نکاتی را بگنجانید که به روایت اصلی‌ داده مربوط می‌شود. اطلاعات نامرتبط و حاشیه‌ای باعث سردرگمی مخاطب شده و نباید در استوری تلینگ داده جایی داشته باشد. بهترین راه برای کاهش بار ذهنی مخاطب، انتخاب دقیق متغیرها و نگهداری مهم‌ترین داده‌ها است؛ زیرا مغز ما در انجام هم‌زمان چند کار، محدودیت دارد. طبق تحقیقات، مغز انسان نمی‌تواند روی بیش از ۷ چیز به‌طور همزمان تمرکز کند. پس توصیه می‌کنیم تعداد شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPI) در یک داشبورد را زیر ۷ عدد نگه دارید. 

۳. تصاویر، کلید جادویی

تصاویر راه عالی برای نمایش حجم بالای داده‌ها هستند. دراین‌صورت، اطلاعات به‌شکلی درمی‌آید که مخاطب به‌سرعت متوجه خواهد شد. اغراق نیست اگر بگوییم تصاویر، لنگرگاه ذهن مخاطب شما هستند. خیلی مهم است نمودارها و شکل‌هایی را انتخاب کنید که به بهترین شکل، نکات کلیدی را نشان دهد و شواهد محکمی برای اثبات حرفتان داشته باشید. انواع مختلفی از نمودار وجود دارد که ممکن است شما را برای انتخاب گمراه کند، نمودار میله‌ای، خطی، دایره‌ای و جدولی، اما بهتر است قانون‌های استفاده از هرنوع نمودار را بدانید.

برای مثال، استفاده از نمودار دایره‌ای برای مقایسه بیشتر از سه مورد، شلوغ‌کننده است. دراین‌صورت، بهتر است سراغ نمودار میله‌ای بروید. مورد مهم بعدی، سادگی تصاویر است. شاید استفاده از تصاویر سه‌بعدی برای داستان سرایی داده ، جذاب به‌نظر بیاد؛ اما درک مخاطب را کم می‌کند. پس همیشه سادگی را اولویت قرار دهید.

۴. با داده‌ پردازی قصه بگویید

فرض کنید می‌خواهید با مشتریانتان صحبت کنید، اما به جای اعداد و نمودارهای خشک، داستانی هیجان‌انگیز برایشان تعریف کنید. داستانی با آغاز، میانه و پایان مشخص، درست مثل یک فیلم یا کتاب. فقط داده‌هایی را نمایش دهید که حرف شما را ثابت می‌کنند. مثلاً، اگر می‌خواهید ۱۰ محصول پرفروش را نشان دهید، نیازی نیست هم‌زمان به‌سراغ درآمد هر فروشنده یا مقایسه‌ درآمد با سرمایه‌گذاری بروید. اگر می‌خواهید این اطلاعات را نمایش دهید، از فیلترها استفاده کنید. به‌این‌ترتیب، به مخاطبانتان چند نمای مختلف از یک داده می‌دهید، بدون اینکه آن‌ها را گیج کنید.

۵. به روز بودن، حرف آخر را می زند

درست است که استفاده از داده‌های مرتبط اهمیت دارد، اما برای رسیدن به یک روایت اشتباه و جذاب، اطلاعات را دستکاری نکنید. روندها و ارتباطات به‌سرعت تغییر می‌کنند؛ بنابراین تا جایی که ممکن است، از جدیدترین داده‌ها استفاده کنید تا تحلیلتان به‌روز باشد. امروزه، طیف گسترده‌ای از ابزارهای آنلاین برای بصری‌سازی داده وجود دارند که مخصوص تحلیل داده برای مشتریان ساخته شدند. این ابزارها با ارائه‌ زمینه و بستر مناسب، به کاربران کمک می‌کنند تا بدون نیاز به هیچ دانش فنی، از داده‌های خود، بینش‌های کاربردی به‌دست بیاورند. در ادامه، بیشتر با آن‌ها آشنا خواهید شد.

معرفی‌ ۷ نمونه از ابزارهای داستان سرایی داده

این برنامه‌ها، جایگزینی هیجان‌انگیز برای گزارش‌ها و داشبوردهای سنتی هستند و داستانی مهیج از داده‌ها را برای شما و مخاطبان خلق می‌کنند.

Juicebox

یکی از پیشگامان داستان سرایی داده ، Juicebox است. این پلتفرم، سبک مدرن ژورنالیسم داده را با تصاویری کاوشگرانه ترکیب می‌کند که به‌صورت خودکار به‌هم متصل می‌شوند و تحلیل را برای شما آسان‌تر می‌کنند. حتی اگر متخصص تحلیل داده نیستید، Juicebox با رابط کاربری فوق‌العاده آسان خود، به شما این امکان را می‌دهد تا داستان‌های داده‌ای خیره‌کننده بسازید. نقاط قوت آن سبک و کم‌حجم، ویرایش آسان، طراحی وب حرفه‌ای، بصری‌سازی‌های خودکار با اتصال هوشمندانه است. این پلتفرم تا ۱۴ روز به‌طور رایگان در دسترس قرار دارد و پس از آن، از پلن ابتدایی با مبلغ ۴۵ دلار در ماه آغاز می‌شود.

Flow Immersive

این پلتفرم با خروجی‌های خیره‌کننده‌ سه‌بعدی، ترکیب ویدئو و ارائه‌های پویا، به شما کمک می‌کند تا داستان‌های مبتنی‌بر داده را به شکلی کاملاً جدید و جذاب روایت کنید. با این ابزار می‌توانید داستان سرایی داده تعاملی و فراگیر داده را ازطریق وب، یک ویدئوی ضبط‌شده یا در جلسات خود بسازید، ارائه دهید و به اشتراک بگذارید.

Flourish

این پلتفرم محبوب، با ابزارهای بصری‌سازی خلاقانه و فوق‌العاده زیبا به شما کمک می‌کند تا اطلاعات را به‌شکلی جذاب و گیرا نمایش دهید. با این ابزار، به‌سادگی می‌توانید داده‌هایتان را به نمودارها، نقشه‌ها و داستان‌های تعاملی خیره‌کننده تبدیل کنید. Flourish یک نسخه رایگان هم دارد؛ اما اگر نیاز به امکانات بیشتری دارید، پلن‌های پولی آن‌ها با هزینه‌ای مناسب (از ۶۹ دلار در ماه) در دسترس هستند.

RAWGraphs

دردسر درست‌کردن اینفوگرافیک‌های پیچیده و وقت‌گیر را فراموش کنید. RAWGraphs ابزاری جادویی‌ست که به‌سادگی هرچه تمام، شما را به دنیای نمودارهای خیره‌کننده می‌برد. این پروژه متن‌باز، رایگان و باسابقه، به شما این امکان را می‌دهد تا طی چند کلیک ساده، تصاویری فوق‌العاده از داده‌هایتان بسازید. حتی می‌توانید این تصاویر را مستقیماً در وب‌سایت خود جاگذاری کنید.

Power BI

Power BI شبیه بقیه‌ رقبای قدرتمندش، به‌جای راه‌حل‌های پیچیده، روی داستان‌ سرایی با داده تمرکز کرده و ابزار و راهنمایی‌های لازم را در اختیارتان می‌گذارد. به قول مایکروسافت، کار یک تحلیلگر داده فقط فنی نیست. آن‌ها معتقدند تبدیل داده به اطلاعات کافی نیست؛ بلکه باید بتوانید پیام‌های کلیدی را هم به‌درستی منتقل کنید. با Power BI می‌توانید داده‌ها را به داشبوردهای زیبا و گویا تبدیل کنید و حرفتان را به بهترین شکل به مخاطب بزنید. همچنین می‌توانید: 

• داشبوردهای تعاملی بسازید که اطلاعات کلیدی را در یک نگاه به شما نشان می‌دهد.
• نمودارها و گراف‌های جذاب طراحی کنید تا مفاهیم پیچیده را به‌سادگی منتقل می‌کنند.
• گزارش‌های پویا تهیه کنید که به شما در تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و شناسایی روندها کمک می‌کنند.
• داستان سرایی داده خلق کنید که مخاطبان را مجذوب خود کرده و تصمیم‌گیری‌های آگاهانه‌تر را به آن‌ها هدیه می‌دهد.

قدرت داستان سرایی داده ها در مصور سازی داده با power bi 

روایت و کشف داستان‌هایی که از دل عدد و ارقام گنگ و پیچیده بیرون می‌آید، کار راحتی نیست. نرم‌افزار Power BI به‌عنوان ابزاری قدرتمند در مصورسازی داده به یاری شما می‌آید. با استفاده از Power BI، می‌توانید داده‌های خام را به تصاویری گویا و نمودارهایی جذاب تبدیل کنید و داستان‌های پنهان در آن‌ها را به زبانی ساده و قابل فهم برای مخاطبان خود بیان کنید.

Qlik Sense

Qlik Sense یک پلتفرم تحلیل کارآمد با قابلیت‌های فوق‌العاده در زمینه‌ بصری‌سازی داده است. شاید به اندازه‌ رقبای قدرتمندش مثل Tableau و Power BI سروصدا نکند، اما Qlik Sense به‌خوبی اهمیت برقراری ارتباط با طیف وسیع‌تری از مخاطبان سازمانی را ازطریق داستان‌ سرایی داده درک کرده است. همچنین این ابزار، امکان تحلیل سریع داده‌ها را فراهم می‌کند. البته استفاده از آن رایگان نیست.

Infogram

اینفوگرام یک پلتفرم فوق‌العاده انعطاف‌پذیر است که به شما امکان می‌دهد تا انواع چارت‌های خوش‌دست را به کار بگیرید. از داشبوردهای حرفه‌ای و گزارش‌های جذاب گرفته تا پست‌های شبکه‌های اجتماعی و پوسترهای خیره‌کننده، اینفوگرام به هرنوع ارائه‌ اطلاعاتی شکل و فرمی خاص می‌بخشد. اینفوگرام یک پنل رایگان دارد که برای کسب‌وکارهای کوچک، فوق‌العاده است. البته برای دسترسی به امکانات پیشرفته‌، پلن پولی حرف‌های بیشتری برای گفتن دارد.

SiSense Narratives

SiSense، که قبلاً به‌عنوان یک راه حل حرفه‌ای برای هوش تجاری و داشبورد شناخته می‌شد، حالا با یک قابلیت جادویی جدید به نام SiSense Narratives، قدرت داستان سرایی داده را به شما هدیه می‌دهد. این قابلیت با استفاده از تولید زبان طبیعی (NLG)، مثل یک راوی حرفه‌ای، محاسبات و بینش‌های پنهان در داده‌ها را به زبانی ساده و قابل فهم برای شما بازگو می‌کند. SiSense Narratives، الگوهای جالب درون داده‌ها را کشف کرده و آن‌ها را به جملاتی روان و واضح برایتان ترجمه می‌کند. قابلیت «همه‌چیز در یک‌جا» به‌عنوان بخشی از یک راه حل کامل هوش تجاری SiSense در دسترس شماست. دیگر نیاز نیست بین ابزارهای مختلف برای تحلیل و روایت داده سرگردان باشید.

چگونه داستان‌ سرایی داده می تواند تصمیم‌ گیری ها را بهبود بخشد؟

اینکه مغز ما داستان را به داده‌های خام ترجیح می‌دهد، دلیلی ساده دارد. ما هرروز با حجم عظیمی از اطلاعات روبه‌رو هستیم و مغز باید تشخیص دهد چه چیزهایی مهم است، باید در حافظه باقی بماند و چه چیزهایی را می‌توان دور ریخت. وقتی داستانی می‌شنویم، بخش‌های مختلفی از مغز ما درگیر می‌شوند؛ از جمله:

• قسمت بادامه (آمیگدالا): پردازش احساسات
• منطقه Wernicke (ورنیکه): مسئول درک زبان
• نورون‌های آینه‌ای: که نقشی کلیدی در هم‌احساس‌شدن با دیگران دارند. 

با درگیرشدن بخش‌های مختلف مغز، احتمال بیشتری وجود دارد که هیپوکامپ (مرکز حافظه کوتاه‌مدت) داستان را به خاطره‌ای بلندمدت تبدیل کند. به جای اینکه انبوهی از اطلاعات و اعداد را روی دوش تیم‌تان بریزید، در سطح عصبی آن‌ها، واکنش احساسی ایجاد کنید تا به یادسپاری و عمل به حرف‌هایتان را آسان‌تر می‌کند.

چالش‌ های داستان‌ سرایی داده و راه‌ های مقابله با آن‌ ها 

داستان‌ سرایی داده، دریچه‌ای به دنیای اطلاعات و بینش‌ها است که مخاطبان را مجذوب می‌کند. اما این سفر جذاب، بدون چالش نیست. در این مسیر، با موانعی روبه‌رو خواهید شد که باید از آن‌ها عبور کنید:

سازماندهی داده‌ ها

داده‌های خام مثل توده‌ای از آجر هستند. باید آن‌ها را به‌شکلی منطقی و منظم کنار هم بچینید تا بنای استوار داستان شما ساخته شود.

انتخاب داستان مناسب

از میان انبوه داده‌ها، باید موضوعی جذاب و مناسب مخاطب را انتخاب کنید. گویی که درحال گشتن در میان قفسه‌های کتاب هستید و به‌دنبال کتابی می‌گردید که شما را مجذوب کند.

انتخاب ابزارهای بصری مناسب

نمودارها و گراف‌ها زبان تصویری داستان شما هستند. باید ابزارهایی را انتخاب کنید که به بهترین شکل، مفهوم داستان را به مخاطب منتقل کنند. انتخاب نمودار اشتباه برای ارائه داده، تآثیر منفی روی مخاطب می‌گذارد.

روایت داستانی جذاب

داستان شما باید جذاب و گیرا باشد؛ طوری‌که مخاطب را مجذوب خود کند و تا انتهای داستان، با شما همراه باشد؛ نه صرفاً کلیشه بی‌اساس و نامرتبط با داده‌هایی که حوصله مخاطب را به چالش بکشد.

انتقال پیام به طور واضح

هدف نهایی شما انتقال پیامی است که از دل داده‌ها استخراج کردید. باید پیام خود را به‌شکلی واضح و قابل فهم به مخاطب برسانید؛ درغیراین‌صورت، تمام تلاشتان بی‌نتیجه خواهد ماند.

جمع بندی: کشف قدرت داستان سرایی داده 

داستان‌ سرایی داده ، قلب تپنده هر تحلیلی است. چرا Data Storytelling اینقدر قدرتمند است؟ چون ما انسان‌ها ذاتاً به ماجرا و روایت علاقه‌مندیم. با چاشنی داستان، می‌توانیم پیچیده‌ترین اطلاعات را هم قابل فهم و جذاب کنیم. داستان‌سرایی داده، صرفاً به معنای به‌کاربردن نمودار و چارت‌های زیبا نیست. این هنر، درمورد یافتن الگوها و روندها در داده‌ها، بافت‌دهی به آن‌ها با استفاده از روایت‌های جذاب و بصری‌سازی داده‌ها به‌شکلی است که مخاطبان به‌راحتی درک کنند. مهارت داستان سرایی در هر زمینه‌ای قابل استفاده است؛ از کسب‌وکار و آموزش گرفته تا بازاریابی و سیاست، Data Storytelling به شما کمک می‌کند تا پیام خود را به‌طور مؤثرتری به مخاطبان خود برسانید.