انواع ابزارهای هوش تجاری و معیارهای مهم در انتخاب آن‌ها

 ابزارهای هوش تجاری راهی برای داستان سرایی داده و مصورسازی داده‌ها هستند؛ جاییکه هر بیزینسی می‌تواند عملکرد خود را در قالب نمودارهای ساده ببیند و بهترین تصمیمات مالی و عملیاتی را بگیرد. این ابزارها در زمینه‌های حیاتی کسب‌ و کارها مانند جمع‌ آوری، پردازش و تجزیه‌ و تحلیل داده‌ها به کمک کارفرماها آمده و تصمیم‌گیری‌های آگاهانه مبتنی‌بر داده را ممکن می‌کنند.

در این مقاله انواع ابزارهای هوش تجاری را بررسی می‌کنیم تا انتخاب ساده‌تری پیش‌رو داشته باشید.؛ بنابراین در ادامه با Power BI، Tableau، QlikView و دیگر ابزارهای BI آشنا خواهید شد، سپس با مطالعه بخش معیارهای انتخاب بهترین ابزار هوش تجاری، مناسب‌ترین گزینه را پیدا خواهید کرد.

هوش تجاری چیست؟ چیزی که عالم همه دیوانه اوست!

به‌نظر شما یک متخصص هوش تجاری چه کاری انجام می‌دهد؟ آیا عصای خود را از کلاه جادوگری بیرون آورده و درآمد شما را ۱۰ برابر می‌کند؟ یا شاید شاعری است که با سروده‌های خود، مخاطبان را مدهوش و مسرور می‌کند؟ باید بگوییم که این سناریوها درست هستند؛ اما نه در قالب افسانه‌ها و تخیلات. ابتدا شکل زیر را ببینید تا در ادامه، به‌زبان ساده هوش تجاری را توصیف کنیم.

برای یک کسب‌وکار، BI همان غول علاءالدین است که تفسیر و درک اطلاعات بیزینس‌شان را ساده می‌کند؛ سپس به آن‌ها می‌گوید که چگونه تصمیمات بهتری بگیرند، مردم کدام محصولات‌شان را بیشتر خریدند و چگونه باید در خرج کردن پول صرفه‌جویی کنند. مسیر راه هوش تجاری آن‌طور که به‌نظر می‌رسد، پرپیچ‌وخم نیست؛ حداقل در مجموعه‌های آموزشی نیک‌ آموز چنین نیست. جزئیات این حوزه بسیار جذاب و میخ‌کوب‌کننده هستند؛ به‌خصوص اگر بدانید تلاش‌های شما به پول و افزایش درآمد تبدیل می‌شوند.

اهمیت استفاده از ابزارهای هوش تجاری در سازمان‌‌ها

کمپانی “Kwixand Solutions” با دهه‌ها تجربه در BI و شراکت با Microsoft Dynamics، اهمیت استفاده از ابزارهای هوش تجاری در سازمان‌ها را نشان داد. از نظر این کمپانی مطرح، می‌توان موارد زیر را در دسته تاثیر BI روی افزایش فروش و درآمد شرکت‌ها لیست کرد:

1. بهبود حفظ مشتریان و افزایش وفاداری آنها

آقای نیل پتل یکی از معروف‌ترین دیجیتال مارکترهای دنیا می‌گوید: «بدیهی است که به‌دست آوردن یک مشتری جدید می‌تواند ۷ برابر بیشتر از فروش خدمات یا محصولات به مشتری فعلی هزینه داشته باشد.» ابزارهای هوش تجاری و به‌کارگیری BI در هر بیزینسی، می‌تواند به تیم فروش سازمان کمک کند تا بفهمد چه چیزی مشتریان فعلی را ترغیب به خرید مجدد می‌کند؛ همچنین امکان بررسی روند تقاضا و شناسایی فرصت‌هایی برای فروش محصولات موجود فراهم می‌شود؛ بنابراین اجرای کمپین‌های فروش ساده‌تر و موثرتر خواهد شد.

2. کاهش زمان گزارش‌ گیری و گزارش‌ دهی

به‌طور معمول مسئول ایجاد، تجزیه‌ و تحلیل و مرتب‌ سازی حساب‌ و کتاب‌ها به‌عهده تیم‌های فروش هر سازمان است. هدف از این‌ کار، دریافت اطلاعات، درک عملکرد سازمان و ساخت گزارش‌های فروش است. ابزارهای هوش تجاری می‌توانند این فرآیند زمان‌بر و دستی را حذف کنند. بنابراین گزارش‌گیری و بررسی ترندهای فروش، با سرعت بیشتری تولید می‌شوند تا تیم‌ها بتوانند روی چیدن استراتژی تمرکز کنند.

3. به‌ اشتراک‌ گذاری اطلاعات فروش سازمان در تیم‌‌های مختلف

طراحی داشبورد با Power BI Desktop و سایر ابزارهای BI بسیار ساده است. پس از انجام این‌ کار، می‌توانید بینش‌هایی را در مورد KPIهای تیم فروش و گزارش‌های تعاملی قابل‌انتشار در سایر تیم‌ها ارائه دهید؛ به‌همین‌ دلیل تیم بازاریابی می‌تواند تشخیص دهد که کدام کمپین‌ها باعث فروش می‌شوند؛ درحالیکه تیم عملیاتی قادر به پیش‌بینی و برنامه‌ ریزی تقاضای محصول خواهد بود؛ به‌علاوه، با به‌کارگیری ابزارهای هوش تجاری، مدیر بیزینس می‌تواند براساس فعالیت‌های فروش، تصمیمات مالی و تجاری دقیق‌تری بگیرد.

4. پیش‌بینی و تخصیص سهمیه فروش دقیق‌تر

پیش‌بینی ترندها و بررسی عملکرد آینده بازار به شما مزیت رقابتی می‌دهد و باعث چابکی و به‌روز ماندن بیزینس‌تان می‌شود. ابزارهای هوش تجاری هم همین کار را انجام می‌دهند. ادغام همه داده‌ها در یک مکان و ساده‌سازی آن‌ها، منجربه استخراج دقیق‌ترین و به‌روزترین اطلاعات می‌شود. دسترسی به تمام الگوهای فروش در طول فعالیت بیزینس در یک مکان، پیش‌بینی دقیق درآمد و فروش آینده را آسان‌تر می‌کند؛ بنابراین تیم فروش قادر به تعیین دقیق‌تر و واقعی‌تر سهمیه‌های فروش خواهد بود. 

5. ردیابی متریک‌های مهم به‌ شکلی ساده

ابزارهای BI مانند Power BI و Tableau ردیابی متریک‌های مهم را از راه داشبوردهای تعاملی آسان‌تر می‌کند؛ معیارهایی مانند نرخ برد، درآمد، تخفیف‌ها و نقشه‌های درآمد YTD. این داشبوردها با جدیدترین داده‌ها به‌طور خودکار به‌روز می‌شوند؛ یعنی همیشه به جدیدترین اطلاعات کسب‌ و کارتان دسترسی خواهید داشت.

۸ اجزای اصلی هوش تجاری

اجزای اصلی هوش تجاری به پنج حوزه تقسیم می‌شوند که در ادامه هرکدام را با جزئیات توضیح خواهیم داد.

1. انبار داده

“Data Warehouse” جایی است که تمام داده‌های کسب‌ و کار از منابع مختلف ذخیره می‌شود. انبار داده به‌گونه‌ای طراحی شده است که داده‌ها را در یک ساختار استاندارد جمع‌ آوری و ذخیره کند؛ به‌همین‌ علت این داده‌ها به‌راحتی قابل دست‌یابی هستند و می‌توان به ثبات و قابل‌ اطمینان بودن آن‌ها تکیه کرد. 

2. ETL

فرآیند ETL (Extract, Transform, Load) شامل استخراج داده‌ها از منابع متعدد، اعمال قوانین و فرآیندهای تبدیل برای استانداردسازی آن‌ها است؛ پس از طی کردن این فرآیندها، داده‌ها آماده بارگذاری در انبار داده هستند.

3. داده‌ کاوی

“Data Mining” روشی برای تجزیه‌ و تحلیل داده‌ها و کشف اطلاعات و ترندهای پنهان در آن‌ها است. تکنیک‌های داده‌کاوی به یافتن الگوها، قوانین و اطلاعات مفید از مجموعه داده‌ها کمک می‌کنند. این ابزارها و تکنیک‌ها پیش‌بینی، طبقه‌ بندی و تشخیص هم‌ بستگی در داده‌ها را ممکن می‌سازند.

4. مصور سازی داده

در طول “Data Visualization”، داده‌ها را به نمودارها، چارت‌ها، نقشه‌ها یا سایر تصاویر گرافیکی تبدیل می‌کنیم؛ بنابراین هر مجموعه داده خام قابل‌ فهم و درک شده و می‌توانیم روابط بین آن‌ها و عملکرد بیزینس‌مان را پیدا کنیم.

5. گزارش و داشبورد

ابزارهای BI، گزارش‌ها و اطلاعات خلاصه‌ شده را در مورد عملکرد کسب‌ و کار و متریک‌های مهم ما ارائه می‌دهند. گزارش‌گیری یک‌سری گزارش‌های جامع از شاخص‌های کسب‌ و کار ارائه می‌دهد؛ درحالیکه داشبوردهای BI تلاش دارند از نمودارها، چارت‌ها و پنل‌های کنترل دید کلی و گرافیکی از وضعیت کسب‌ و کار ارائه دهند.

6. پردازش تحلیلی آنلاین

“Online Analytical Processing” یا “OLAP” به کاربران هوش تجاری امکان آنالیز داده‌ها را از ابعاد مختلف می‌دهد تا انجام محاسبات پیچیده روی آن‌ها ساده شود. تشکیل سناریوهای «چه می‌شود اگر» در این واحد انجام می‌گیرد؛ به‌همین‌دلیل، بررسی چند بعدی مجموعه داده‌های بزرگ و ایجاد بینش‌های عمیق فراهم می‌شود.

7. منابع داده

منابع داده مخزنی از داده‌های خام سیستم‌های عملیاتی داخلی و رفرنس‌های خارجی است. 

8. پیش‌ بینی‌ کننده آنالیز 

این جز از داده‌های تاریخی و فعلی برای پیش‌بینی روندها و نتایج آینده استفاده می‌کند؛ بنابراین کسب‌ و کارها می‌توانند سناریوها و پیش‌آمدهای آینده را پیش‌بینی کرده و آماده رویدادهای احتمالی شوند.

انواع ابزارهای هوش تجاری 

در ادامه انواع ابزارهای هوش تجاری را در دسته‌بندی‌های مختلف، ازجمله ابزارهای هوش تجاری بلادرنگ و ابزارهای قابل‌نصب روی موبایل را معرفی خواهیم کرد.

داشبورد سازی و مصور سازی داده‌‌ها

• Microsoft Power BI
• QlikView
• Tableau

نرم‌ افزار‌های گزارش‌ گیری و کوئری

• SAP BusinessObjects
• Oracle Analytics Cloud
• IBM Cognos Analytics

پردازش تحلیلی آنلاین (OLAP)

• Microsoft Analysis Services
• Oracle OLAP
• IBM Cognos TM1

ابزار‌های داده‌ کاوی

• RapidMiner
• KNIME
• SAS Enterprise Miner

ابزار‌های استخراج، تبدیل، بارگذاری (ETL)

• Microsoft SQL Server Integration Services (SSIS)
• AWS Glue
• Google Cloud Dataflow

نرم‌ افزار‌های آماده‌ سازی داده‌‌ها

• Alteryx
• Trifacta
• Paxata

ابزار‌های ذخیره‌ سازی داده‌‌ها

• Amazon Redshift
• Google BigQuery
• Snowflake

ابزارهای هوش تجاری برای موبایل

• MicroStrategy Mobile
• Yellowfin Mobile
• Roambi (بخشی از SAP)

ابزار‌های هوش تجاری بلادرنگ

• Sisense
• Domo
• Looker

بررسی ابزار‌های محبوب هوش تجاری 

در این بخش به بررسی ابزارهای محبوب هوش تجاری می‌پردازیم.

1. Microsoft Power BI

مزایا:

• ادغام قوی با اکوسیستم مایکروسافت (اکسل، Azure و غیره)
• جامعه کاربری بزرگ و فعال
• قابلیت تجسم داده‌ها به‌شکل کامل و غنی
• پلن‌های مقرون‌به‌صرفه

معایب:

• پیچیده برای مبتدیان
• سرعت پایین در کار با مجموعه داده‌های بزرگ
• اتکا به اکوسیستم مایکروسافت

2. QlikView

مزایا:

• کاوش آزادانه داده‌ها و کشف روابط بین آن‌ها 
• پردازش داده‌ها درون حافظه سیستم و افزایش سرعت برنامه
• امکان کار با مجموعه داده‌های بزرگ
• مقیاس‌پذیری

معایب:

• منحنی یادگیری تند
• پیچیدگی برنامه و عدم تناسب‌با سطح پایینی از دانش در BI
• رابط کاربری قدیمی در مقایسه با سایر ابزارهای BI

3. Looker

مزایا:

• مقیاس‌ پذیر و مبتنی‌ بر فضای ابری
• متمرکز بر اکتشاف روابط بین داده‌ها و همکاری تیم‌های مختلف
• قابلیت‌های تحلیلی و تعبیه‌شده در ابزار

معایب:

• ابزاری جدیدتر در مقایسه با دیگر برنامه‌های شناخته‌ شده BI
• قیمت بالا برای برخی از کاربران
• امکانات محدود برای سفارشی‌ سازی در مقایسه با برخی از رقبا

4. Tableau

مزایا:

• تجسم داده‌ها به‌شکلی عالی و کامل
• رابط گرافیکی کاربرپسند
• حمایت قوی از متخصصان BI
• ویژگی‌های قدرت‌مند در کاوش داده‌ها

معایب:

• جزو پلتفرم‌های گران 
• منحنی یادگیری تند برای استفاده از قابلیت‌های پیشرفته
• یک‌پارچگی محدود با ابزارهای دیگر در مقایسه با Power BI

مزایا و چالش‌ های استفاده از ابزار های هوش تجاری

مزایا و چالش های استفاده از ابزارهای هوش تجاری در انتخاب بهترین ابزار BI نقش به‌سزایی ایفا می‌کنند؛ به‌همین‌دلیل، ما در این بخش به این مزایا و چالش‌ها اشاره کرده‌ایم.

مزایای استفاده از ابزار های هوش تجاری

• تصمیم‌گیری سریع و آگاهانه
• گزارش‌دهی بلادرنگ و داده‌های بهبود یافته
• نظارت دقیق بر شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPI)
• خودکارسازی فرآیندهای جمع‌ آوری و گزارش‌دهی داده‌ها
• کاهش خطاهای انسانی
• افزایش مزیت رقابتی به‌واسطه آنالیز رقبا و بازار و بررسی رفتار مشتریان
• شناسایی فرصت‌های ورود و شکوفایی زودتر از رقبا
• تطبیق محصولات، خدمات و سرویس‌ها با نیاز مشتریان و افزایش وفاداری آن‌ها

چالش‌های استفاده از ابزارهای هوش تجاری

• تناقض در مجموعه داده‌ها و دقت پایین گزارش‌ها به‌دلیل عدم ادغام صحیح ابزارها با یکدیگر
• هزینه‌های بالای پیاده‌سازی ابزارها و فراهم کردن زیرساخت‌های BI
• نیاز به دانش فنی و تخصص بالا برای کار با برخی از ابزارها
• امکان ظهور خطر نقض داده‌ها و ایجاد دسترسی‌های غیرمجاز 
• چالش در تغییر فرهنگ‌های سازمانی و تثبیت فرهنگ داده‌محور (Data-driven Culture) در آن‌ها
• اتکای بیش‌ازحد به ابزارها و داده‌ها

معیارهای انتخاب ابزار مناسب هوش تجاری

معیارهای انتخاب بهترین ابزار هوش تجاری را در پنج دسته‌بندی گنجانده‌ایم که در ادامه، آن‌ها را می‌خوانید.

1. الزامات عملکردی

• اتصال داده‌ها: اطمینان از یک‌پارچه شدن ساده و آسان ابزار با منابع مختلف داده‌ها؛ مانند پایگاه‌های داده، صفحات گسترده، پلتفرم‌های ابری و غیره
• آماده‌سازی داده‌ها: دارا بودن قابلیت‌های پاکسازی، تبدیل و غنی‌سازی داده‌ها
• مدل‌سازی داده‌ها: توانایی ابزار در ایجاد مدل‌ها و روابط پیچیده بین داده‌ها
• تجسم داده‌ها: ارائه طیف وسیعی از امکانات تجسم‌سازی ازجمله نمودارها، چارت‌ها، نقشه‌ها و غیره به‌همراه قابلیت شخصی‌سازی آن‌ها
• گزارش و داشبورد: توانایی ابزار برای ایجاد گزارش‌ها، داشبوردهای تعاملی و پویا 
• تجزیه‌وتحلیل پیشرفته: امکان به‌کارگیری یادگیری ماشین، مدل‌سازی پیش‌بینی و سایر تکنیک‌های تحلیلی پیشرفته 

2. تجربه‌ کاربری

• رابط کاربری: ساده در استفاده از منوها و امکانات مختلف 
• دسترسی آسان: امکان استفاده افراد غیرفنی 
• همکاری سریع و اثربخش: ارزیابی ویژگی‌های به‌ اشتراک‌گذاری بینش‌ها و همکاری با اعضای تیم
• نصب و استفاده روی موبایل: در دسترس بودن اپلیکیشن ابزار برای گوشی‌های هوشمند 

3. عملکرد و مقیاس‌ پذیری

• حجم داده: اطمینان از عملکرد روان ابزار در مواجه با مجموعه داده‌های بزرگ و پیچیده 
• عملکرد روان: سرعت بالای ابزار در پردازش داده‌ها، اجرای کوئری‌ها و مصورسازی
• مقیاس‌پذیری بالا: توانایی ابزار برای رشد باتوجه به نیازهای کسب‌ و کار و افزایش مقیاس یا جزئیات واحدهای آن

4. استقرار و ادغام

• گزینه‌های متنوع در استقرار ابزار: پشتیبانی ابزار از استقرار روی سیستم کاربر، فضای ابری یا ترکیبی از هردو
• قابلیت‌های یک‌پارچه‌سازی: توانایی بالای ابزار برای ادغام با سایر سیستم‌های سازمانی
• امنیت: امنیت در برابر نفوذ هکران و محافظت بالا از داده‌های حساس 

5. سفارشی‌ سازی

• تطبیق با نیازهای سازمان: ویژگی‌هایی برای پوشش نیازهای مختلف هر سازمان
• رفع خواسته‌های متفاوت: امکانات سفارشی‌سازی گسترده برای تطبیق گزارش‌ها، نمودارها و نقشه‌ها با نیازهای منحصر به‌فرد سازمان

سخن پایانی

ابزارهای هوش تجاری (Business Intelligence Tools) به‌عنوان اجزای ضروری هر سازمانی شناخته‌ می‌شوند. این ابزارها با تبدیل داده‌های خام به اطلاعات ارزشمند و قابل‌ پیاده‌سازی، تصمیم‌گیری آگاهانه، بهینه‌سازی فرآیندها و افزایش درآمد را قدرت می‌بخشند. بااین‌حال، سفر دریافت مزایای این ابزارها بدون چالش نیست. گاهی مسائل مربوط‌به کیفیت داده‌ها، پیچیدگی‌های یک‌پارچه‌سازی و نیاز به مهارت‌های تخصصی، مانع پیاده‌سازی این سیستم‌ها و استفاده درست از آن‌ها می‌شوند؛ اما یادگیری و شرکت در دوره‌های آموزشی تخصصی، این مسیر را ساده کرده و موانع را برمی‌دارند. شما درباره استفاده از انواع ابزارهای BI چه فکری می‌کنید؟ به‌نظر شما به‌کارگیری آن‌ها چه دستاوردها و چالش‌هایی را رقم می‌زند؟ نیک آموز پذیرای دیدگاه شما در بخش نظرات همین مقاله است.